Με τι θα ασχοληθούμε:
Το ιστολόγιο δημιουργήθηκε στα πλαίσια του μαθήματος "ΔΗΜ 450 Δημοσιογραφία Δεδομένων" στο Πανεπιστήμιο Κύπρου, Τμήμα Κοινωνικών και Πολιτικών Επιστημών, Πτυχίο Δημοσιογραφίας. Θα ασχοληθούμε με το θέμα των εκπαιδευτικών δαπανών στην Κύπρο και στην Ευρώπη.
Χειμερινό Εξάμηνο 2022-2023
Διδάσκουσα: Δρ. Βενετία Παπά
Υπεύθυνος Εργαστηρίου: Πάρης Δημητριάδης
Φοιτητές: Εμμανουήλ Σόβολος και Σταύρος Σταύρου
#1
Δαπάνες και ποιότητα στην Εκπαίδευση
Η ποιότητα της παρεχόμενης εκπαίδευσης εξαρτάται και από τις δαπάνες στις οποίες προβαίνει η πολιτεία και τα έργα που υλοποιεί στον τομέα αυτό. Τα τελευταία χρόνια η οικονομική κρίση, οι μεταναστευτικές ροές και ο πόλεμος στην Ουκρανία έθεσαν νέες προκλήσεις στην κοινωνία και άλλαξαν πολλές προτεραιότητες. Οι δαπάνες στην εκπαίδευση καλύπτουν ένα μεγάλο εύρος θεματικών κατά βαθμίδα (Δημοτική, Μέση, Ανώτερη και Ανώτατη) ή κατά ταμέα (Κτιριακές υποδομές, Υλικοτεχνική υποδομή, Μισθολόγιο, κ.λ.π.). Στο θέμα μας θα προσπαθήσουμε να διερευνήσουμε πώς οι σημαντικές προκλήσεις επηρέασαν, και σε ποιο βαθμό, τις επενδύσεις και τις δαπάνες της Κυπριακής Δημοκρατίας στην Εκπαίδευση. Επίσης, θα επιχειρήσουμε μια σύγκριση με τις άλλες Ευρωπαϊκές χώρες. Τέλος, θα δούμε τις συνέπειες και τις επιπτώσεις οι οποίες υπάρχουν στην Κυπριακή Εκπαίδευση, από την μείωση των δαπανών και την υποχρηματοδότηση εκπαιδευτικών δράσεων.
Έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον να εξετάσουμε σε ποιους τομείς κατευθύνεται η κρατική χρηματοδότηση. Πού επιλέγει να επενδύσει η πολιτεία; Αναδύονται σημαντικά ερωτήματα για το πώς αξιοποιούνται τα χρήματα της κρατικής χρηματοδότησης σε διάφορες χώρες. Εκτός όμως από την κρατική χρηματοδότηση, οι γονείς αναγκάζονται, σε πολλές χώρες και στην Κύπρο να συμβάλλουν με ένα σημαντικό ποσό για την εκπαίδευση των παιδιών τους.
Σοβαρά προβλήματα στην Εκπαίδευση, λόγω της υποχρηματοδότησης
Η οικονομική κρίση έχει επηρεάσει τις προτεραιότητες της κυπριακής κοινωνίας, τις δυνατότητες των οικογενειών για στήριξη των παιδιών τους στο σχολείο και έχει αυξήσει τις ανάγκες για κοινωνική και εκπαιδευτική στήριξη των σχολείων που δέχονται παιδιά από ευάλωτες ομάδες του πληθυσμού. Στην Κύπρο κατά την φετινή σχολική χρονιά σχεδιάστηκε η επέκταση του ευρωπαϊκού συγχρηματοδοτούμενου προγράμματος ΔΡΑ.Σ.Ε.+ από 92 σε 109 δημοτικά σχολεία και από 52 σε 65 νηπιαγωγεία, με έμφαση στις δράσεις κοινωνικής ενσωμάτωσης και μείωσης της σχολικής αποτυχίας.
Σύμφωνα με την "Έκθεση παρακολούθησης της εκπαίδευσης και της κατάρτισης 2020" της Ευρωπαϊκής επιτροπής για την Κύπρο, παρά την βελτίωση σε αρκετούς δείκτες, παραμένουν σημαντικά προβλήματα στον τομέα της εκπαίδευσης: "Οι δημόσιες δαπάνες για την εκπαίδευση στην Κύπρο παραμένουν γενικά υψηλές, με εξαίρεση την προσχολική εκπαίδευση. Η Κύπρος αύξησε ελαφρώς τις δημόσιες δαπάνες της για την εκπαίδευση (+2,5 % σε πραγματική αξία) μεταξύ των ετών 2017 και 2018. Ωστόσο, σε σχέση με το ΑΕΠ, οι κρατικές δαπάνες μειώθηκαν από 5,3 % σε 5,2 % και, ως ποσοστό των συνολικών κρατικών δαπανών, από 14,4 % σε 12 %. Στην τριτοβάθμια εκπαίδευση διατίθεται το 18,1 % του προϋπολογισμού για την εκπαίδευση, υπερβαίνοντας ελαφρώς τον μέσο όρο της ΕΕ (16,4 %), ενώ τα ποσοστά για την προσχολική και την πρωτοβάθμια εκπαίδευση (30,7 %) και για τη δευτεροβάθμια εκπαίδευση (35,4 %) είναι κάτω από τους αντίστοιχους μέσους όρους της ΕΕ. Όσον αφορά την προσχολική εκπαίδευση, οι δημόσιες δαπάνες ανά μαθητή συγκαταλέγονται μεταξύ των χαμηλότερων της ΕΕ. Παρά το μεγάλο ποσοστό τους στον συνολικό προϋπολογισμό για την εκπαίδευση, οι δημόσιες δαπάνες ανά σπουδαστή είναι επίσης συγκριτικά χαμηλές για την τριτοβάθμια εκπαίδευση, αντικατοπτρίζοντας την υψηλή συμμετοχή στην τριτοβάθμια εκπαίδευση".
Η Εκπαίδευση δεν είναι προτεραιότητα της κυπριακής πολιτείας
Σύμφωνα με στοιχεία από τη Στατιστική Υπηρεσία Κύπρου οι δημόσιες δαπάνες στην εκπαίδευση, το χρονικό διάστημα 2008 - 2018, εμφανίζουν σημαντική μείωση ως ποσοστό στο προϋπολογισμό και ομαλότερη μείωση ως ποσοστό στο ΑΕΠ.
Σημαντική μείωση δημοσίων δαπανών στην Κυπριακή Εκπαίδευση ως ποσοστό του ΑΕΠ
Σημαντική μείωση καταγράφεται στην Κυπριακή Εκπαίδευση, τη δεκαετία 2008-2018, ως ποσοστό του ΑΕΠ. Αυτό δείχνουν τα στοιχεία της Στατιστικής Υπηρεσίας για την συγκεκριμένη δεκαετία. Το 2008 οι εκπαιδευτικές δαπάνες, ως ποσοστό στο ΑΕΠ ήταν 6.8 %. Το 2018 το ποσοστό μειώθηκε στο 5.8 %.
Made withVisme
Πηγή: Στατιστική Υπηρεσία Κύπρου
Εντονότερη η μείωση εκπαιδευτικών δημοσίων δαπανών στον προϋπολογισμό της Κύπρου
Πιο έντονη καταγράφεται η μείωση των εκπαιδευτικών δημοσίων δαπανών στην Κύπρο, την δεκαετία 2008-2018, ως ποσοστό στον προϋπολογισμό. Τα στοιχεία της Στατιστικής Υπηρεσίας εμφανίζουν τα ποσοστά των εκπαιδευτικών δαπανών με σημαντική μείωση στον προϋπολογισμό. Από ποσοστό 17.7 % για το 2008, σε 13.5 % για το 2018.
Made withVisme
Πηγή: Στατιστική Υπηρεσία Κύπρου
#2
Τα επιτυχημένα Εκπαιδευτικά Συστήματα στην Ε.Ε. επενδύουν στην Εκπαίδευση
Οι χώρες της Ε.Ε. βίωσαν την οικονομική κρίση σε διαφορετικές φάσεις και με διαφορετική ένταση. Ιδιαίτερα για τις χώρες του νότου, οι συνέπειες ήταν εμφανείς στην καθημερινή ζωή των πολιτών και στην αδυναμία των κρατών να χρηματοδοτήσουν και να επενδύσουν σε κοινωνικές πολιτικές, στην εκπαίδευση και στην υγεία. Σύμφωνα με στοιχεία της Παγκόσμιας Τράπεζας η εκπαίδευση αποτέλεσε έναν από τους τομείς που επηρεάστηκαν σημαντικά από την υποχρηματοδότηση και τις περικοπές. Οι δαπάνες για την εκπαίδευση μειώθηκαν τόσο ως ποσοστό του ΑΕΠ, όσο και ως ποσοστό στον προϋπολογισμό των χωρών της Ε.Ε. Πολλές από τις χώρες του βορρά ξεπέρασαν με μεγαλύτερη ευκολία τις συνέπειες της οικονομικής κρίσης, έδειξαν μεγαλύτερη ανθεκτικότητα στην κρίση και αξιοποίησαν την υποδομή που είχαν, ώστε να στηρίξουν τις κοινωνικές πολιτικές τους. Χώρες για παράδειγμα όπως η Φινλανδία, η Σουηδία, η Σλοβενία και άλλες, παρέχουν πλήρες γεύμα σε όλα τα παιδιά στο σχολείο. Διαθέτουν οργανωμένα δίκτυα μεταφοράς των παιδιών στο σχολείο. Υπάρχει εκτεταμένο και αξιόπιστο δίκτυο μέσων μαζικής μεταφοράς. Τέτοιες και άλλες υποδομές αποτελούν σημαντικές παροχές που στηρίζουν τους εργαζόμενους γονείς και τα παιδιά.
Πολλές χώρες κατάφεραν να επανέλθουν γρήγορα από την οικονομική κρίση, να αυξήσουν το ΑΕΠ τους και να μπορέσουν να επενδύσουν στην εκπαίδευση. Είναι σημαντικό όταν εξετάζουμε οικονομικούς δείκτες να προσεγγίζουμε τα θέματα ολιστικά και να μελετούμε τα στοιχεία συνδυαστικά. Δεν αρκεί να επικεντρωνόμαστε στο ποσοστό του ΑΕΠ το οποίο επενδύει μια χώρα στην εκπαίδευση. Είναι χρήσιμο ταυτόχρονα να μελετούμε και το ποσοστό του προϋπολογισμού το οποίο επενδύεται στην εκπαίδευση. Με τον τρόπο αυτό έχουμε μια πιο ολοκληρωμένη εικόνα και αντλούμε χρήσιμες πληροφορίες για τις προτεραιότητες της κυβέρνησης. Τα στοιχεία της Eurostat μας δείχνουν πώς εξελίχθηκε το ΑΕΠ των Ευρωπαϊκών χωρών σε Μ.Α.Δ. (Μονάδες Αγοραστικής Δύναμης).
Δυνατές οικονομίες επενδύουν στην Εκπαίδευση
Το κατά κεφαλήν ΑΕΠ (σε Μ.Α.Δ.), των χωρών της Ε.Ε. οι οποίες έχουν καλά μαθησιακά αποτελέσματα στις έρευνες TIMSS (the Trends in International Mathematics and Science Study) και PISA (Programme for International Student Assessment). Επίσης, περιλαμβάνουμε την Ελλάδα που έχει παρόμοιο εκπαιδευτικό σύστημα και το μέσο όρο της Ε.Ε. Οι χώρες με καλά μαθησιακά αποτελέσματα παρουσίασαν σταθερότητα ή σημαντική αύξηση (Ιρλανδία) του ΑΕΠ τους. Στην Ελλάδα και την Κύπρο καταγράφεται σημαντική μείωση, την δεκαετία, 2008-2018, που έχουμε επίσημα δημοσιευμένα στοιχεία.
Πηγή: Eurostat
Οι επενδύσεις στην εκπαίδευση και οι υποδομές που έχουν δημιουργηθεί δίνουν την δυνατότητα για ενδυνάμωση όλων των παραγόντων της εκπαίδευσης και για βελτίωση των μαθησιακών αποτελεσμάτων. Οι έρευνες TIMSS (the Trends in International Mathematics and Science Study) και PISA (Programme for International Student Assessment), που εξετάζουν τις ικανότητες των μαθητών του Δημοτικού και Γυμνασίου στη Γλωσσική ικανότητα, Μαθηματικά και Φυσικές Επιστήμες, δείχνουν ότι η Φινλανδία, Ιρλανδία, Λιθουανία και Εσθονία, βρίσκονται στις πρώτες θέσεις της κατάταξης των χωρών της Ε.Ε. Οι χώρες αυτές, σύμφωνα με τα στοιχεία της E.Ε., κατάφεραν να αυξήσουν το ΑΕΠ τους, ώστε να έχουν τη δυνατότητα να επενδύσουν και στην εκπαίδευση. Μελετώντας επίσης, τα στοιχεία της Παγκόσμιας Τράπεζας και της UNESCO Institute for statistics, τα οποία αφορούν τις δαπάνες των συγκεκριμένων χωρών διαφαίνεται ότι οι χώρες αυτές αύξησαν ή διατήρησαν σταθερές τις επενδύσεις τους στην εκπαίδευση. Από την άλλη χώρες όπως η Ελλάδα και η Κύπρος, που πέρασαν από μια παρατεταμένη περίοδο οικονομικής κρίσης, το ΑΕΠ τους συρρικνώθηκε σημαντικά και μείωσαν σημαντικά τα ποσά που επενδύουν στην εκπαίδευση.
Σταθερότητα και αύξηση Εκπαιδευτικών Δαπανών στην Ευρώπη
Μείωση στην Κύπρο
Οι χώρες της Ε.Ε. την τριετία 2016-2018, καταγράφουν σταθερότητα ή μικρή αύξηση στις δημόσιες εκπαιδευτικές δαπάνες. Η Κύπρος καταγράφει σημαντική μείωση στις δημόσιες δαπάνες στην εκπαίδευση.
Πηγή: World Bank (Παγκόσμια Τράπεζα) και UNESCO Institute for statistics
Η Κύπρος μειώνει τις Εκπαιδευτικές Δαπάνες στον προϋπολογισμό
Σημαντική είναι και η μείωση που καταγράφει η Κύπρος στις δημόσιες δαπάνες στην εκπαίδευση, ως ποσοστό στον προϋπολογισμό. Σε αντίθεση με το τι συμβαίνει στις χώρες της Ε.Ε. την τριετία 2016-2018.
Πηγή: World Bank (Παγκόσμια Τράπεζα) και UNESCO Institute for statistics
Η Κύπρος δεν στηρίζει την Προδημοτική Εκπαίδευση
Η Κύπρος, σύμφωνα με την έκθεση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, Education and Training Monitor 2021, διαθέτει το μικρότερο ποσοστό στο ΑΕΠ στη βάση της εκπαίδευσης, στην Προδημοτική εκπαίδευση. Εκεί που είναι τα θεμέλια της εκπαιδευτικής διαδρομής των παιδιών η Κύπρος δεν διαθέτει ούτε τις υποδομές, αλλά ούτε επενδύει σημαντικά στην δημόσια εκπαίδευση. Παρότι οι εκθέσεις της Ε.Ε. επισημαίνουν την αδυναμία και την υστέρηση της χώρας μας σ’ αυτόν τον τομέα, δεν λαμβάνονται τα απαραίτητα μέτρα για ουσιαστική αναβάθμιση της Προδημοτικής εκπαίδευσης. Οι οργανώσεις των γονιών και των εκπαιδευτικών διαμαρτύρονται έντονα γι αυτή την κατάσταση και προτείνουν συγκεκριμένα μέτρα για να στηριχθεί η μόρφωση των παιδιών της ευαίσθητης αυτής ηλικίας.
Η κυβέρνηση αρνείται να προβεί σε μακροπρόθεσμο σχεδιασμό αλλά και σε άμεσα μέτρα επέκτασης της δημόσιας Προδημοτικής εκπαίδευσης. Αρκείται σε ημίμετρα και πρόχειρες αναποτελεσματικές πολιτικές. Αντί να προχωρήσει σε ίδρυση νέων Νηπιαγωγείων και σε μετατροπή των Κοινοτικών σε Δημόσια, υπόσχεται ότι θα επιδοτήσει με κουπόνια την φοίτηση των παιδιών σε ιδιωτικά Νηπιαγωγεία. Απεκδύεται την υποχρέωσή της για παροχή δωρεάν δημόσιας εκπαίδευσης σ’ όλα τα παιδιά και προωθεί έντεχνα την ιδιωτικοποίηση της εκπαίδευσης, από αυτή την κρίσιμη ηλικία των παιδιών. Όπως επισημαίνει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή στην Έκθεση παρακολούθησης της εκπαίδευσης και της κατάρτισης 2020, για την Κύπρο: «Η περαιτέρω αύξηση της συμμετοχής θα ήταν καλή επένδυση, καθώς η υψηλής ποιότητας προσχολική εκπαίδευση και φροντίδα συνδέεται με μακροπρόθεσμα δυνητικά οφέλη, όπως βελτιωμένο μορφωτικό επίπεδο και κοινωνική ένταξη, υψηλότερες απολαβές και καλύτερη υγεία».
Ολοένα και πληθαίνουν οι φωνές που ζητούν λογοδοσία για το πώς και πού επενδύονται τα χρήματα στην εκπαίδευση. Εγείρονται σημαντικά και κρίσιμα ερωτήματα και το ποιες είναι οι προτεραιότητες και σε ποιες βαθμίδες δίνονται οι απαραίτητες χρηματοδοτήσεις. Πώς αξιοποιούνται αυτά τα χρήματα; Σε ποιες βαθμίδες της εκπαίδευσης πηγαίνουν και πόσοι άλλοι πόροι είναι διαθέσιμοι; Και, αντιστρόφως, πόσα ξοδεύουν τα νοικοκυριά και πόσα ξοδεύουν τα εκπαιδευτικά ιδρύματα, ιδιωτικά και δημόσια; Πρόκειται για ερωτήματα γύρω τα οποία θέτουν το πρόβλημα του στρατηγικού σχεδιασμού για την εκπαίδευση, τις προτεραιότητες της κοινωνίας μας, του ελέγχου και της λογοδοσίας.
Στον πάτο της Ευρώπης η Κύπρος στις δαπάνες για την Προδημοτική Εκπαίδευση
Η Κύπρος βρίσκεται στην τελευταία θέση της κατάταξης των χωρών της Ε.Ε. ως προς τις εκπαιδευτικές δαπάνες στην Προδημοτική Εκπαίδευση. Η βάση της εκπαιδευτικής πορείας των παιδιών παραμένει ο "φτωχός συγγενής" της εκπαίδευσης, με συνέπεια πολλά προβλήματα στην μαθησιακή πορεία των παιδιών.
Πηγή: European Commission, Education and Training Monitor
Στις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης με καλά μαθησιακά αποτελέσματα σε διεθνείς διαγωνισμούς, υπάρχει στήριξη από τη βάση του εκπαιδευτικού συστήματος. Διατίθενται τα απαραίτητα κονδύλια, ώστε να κτίσουν μια γερή βάση, για την μαθησιακή πορεία των παιδιών.
Φωτογραφικό Υλικό από Επιτυχημένα Εκπαιδευτικά Συστήματα Χωρών της Ε.Ε.
ΦΙΝΛΑΝΔΙΑ Εστιατόρια για δωρεάν γεύμα σ' όλα τα παιδιά
ΦΙΝΛΑΝΔΙΑ Σχολικές βιβλιοθήκες
ΦΙΝΛΑΝΔΙΑ Αξιοποίηση τεχνολογικών εργαλείων στο μάθημα
ΦΙΝΛΑΝΔΙΑ Εργαστήρια ραπτικής
ΦΙΝΛΑΝΔΙΑ Εργαστήρια ξυλουργικής
ΦΙΝΛΑΝΔΙΑ Λειτουργικά θρανία
 |
| ΣΛΟΒΕΝΙΑ Δημοτικές Βιβλιοθήκες για όλες τις ηλικίες |
 |
| ΣΛΟΒΕΝΙΑ Δημοτικές βιβλιοθήκες - Παιδικά τμήματα |
 |
| ΣΛΟΒΕΝΙΑ Εστιατόρια για όλα τα παιδιά |
 |
| ΣΛΟΒΕΝΙΑ Οδοντιατρεία σε Σχολεία για τα παιδιά και την κοινότητα |
 |
| ΣΟΥΗΔΙΑ Διαθρησκευτική Αγωγή - Πλουραλισμός |
 |
| ΣΟΥΗΔΙΑ Λειτουργικά θρανία |
 |
| ΣΟΥΗΔΙΑ Εργαστήρια ραπτικής |
 |
| ΣΟΥΗΔΙΑ Εστιατόρια για δωρεάν γεύμα σ' όλα τα παιδιά |
 |
| ΣΟΥΗΔΙΑ Εκτεταμένο δίκτυο Δημόσιων Μέσων Μεταφοράς |
# 3α
Οι γονείς ξοδεύουν για τη μόρφωση των παιδιών τους
Αυξημένες οι ιδιωτικές εκπαιδευτικές δαπάνες στην Κύπρο
Στις χώρες στις οποίες η οικονομική κρίση ήταν έντονη και παρατεταμένη, οι κρατικές εκπαιδευτικές δαπάνες μειώθηκαν σημαντικά. Οι ελλείψεις σε εκπαιδευτικό προσωπικό, εξοπλισμό και επιμορφωτικά προγράμματα, άφησαν έντονα τα σημάδια τους στα μαθησιακά αποτελέσματα των παιδιών αλλά και στους ποιοτικούς δείκτες της εκπαίδευσης, όπως καταγράφονται από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή στην Έκθεση παρακολούθησης της εκπαίδευσης και της κατάρτισης 2020, για την Κύπρο.
Οι ελλείψεις αυτές, σε πολλές χώρες και στην Κύπρο, ανάγκασαν τους γονείς να δαπανήσουν μεγάλα ποσά για την εκπαίδευση και την μόρφωση των παιδιών τους. Χρειάστηκε να βάλουν βαθιά το χέρι στην τσέπη, ώστε να καλύψουν τις αδυναμίες της πολιτείας και να παρέχουν τα απαραίτητα στα παιδιά τους.
Τα περισσότερα έξοδα για εκπαίδευση στην Ευρώπη, τα έχουν οι γονείς στην Κύπρο
Ένα ιδιαίτερα ενδιαφέρον στοιχείο για την Κύπρο παρουσιάζει η «ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ». Σύμφωνα με μελέτη του Κέντρου Φιλελεύθερων Μελετών «Μάρκος Δραγούμης» (ΚΕΦίΜ), που παρουσιάστηκε στις 4-10-2018, οι μηνιαίες δαπάνες των κυπριακών νοικοκυριών για εκπαίδευση, ως ποσοστό των συνολικής δαπάνης τους, είναι η υψηλότερη ανάμεσα σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες.
Πηγή: Κέντρο Φιλελεύθερων Μελετών «Μάρκος Δραγούμης» (ΚΕΦίΜ)
Επίσης, όπως αναφέρεται στην πρόσφατη Παγκόσμια Έκθεση για την Παρακολούθηση της Εκπαίδευσης της UNESCO, το 2021-22, «Μη κρατικοί φορείς στην εκπαίδευση: Ποιος επιλέγει; Ποιος χάνει;», τα νοικοκυριά στην Ελλάδα συμβάλλουν το 27% της συνολικής εκπαιδευτικής δαπάνης, που είναι το υψηλότερο ποσοστό στην Ευρωπαϊκή Ένωση.
Στην κατάταξη της έκθεσης, η Κύπρος έρχεται δεύτερη με 24%, ο δε μέσος όρος των σχετικών δαπανών είναι 11% στην Ευρωπαϊκή Ένωση, 16% στις χώρες υψηλού εισοδήματος και 30% παγκοσμίως.
Έκθεση της UNESCO καταγράφει τις παθογένειες των εκπαιδευτικών συστημάτων
Στην εμπεριστατωμένη έκθεση της UNESCO γίνεται μια ολοκληρωμένη ανάλυση του ρόλου και της επίδρασης των μη κρατικών φορέων από την πρώιμη παιδική ηλικία έως την εκπαίδευση των ενηλίκων. Υπάρχουν έντονες προειδοποιήσεις για την αυξανόμενη ανισότητα και τον αποκλεισμό όταν δεν υπάρχει αποτελεσματική ρύθμιση της ιδιωτικής εκπαίδευσης. Επισημαίνονται οι κίνδυνοι για τη δημιουργία διαχωρισμών που έρχονται σε αντίθεση με τον Στόχο 4 για τη Βιώσιμη Ανάπτυξη, τη δέσμευση για παροχή ποιοτικής εκπαίδευσης χωρίς αποκλεισμούς και ισότιμα για όλους. Στηλιτεύει το γεγονός ότι πολλές χώρες δεν διαθέτουν επαρκείς ρυθμίσεις για την ιδιωτική εκπαίδευση ή την ικανότητα επιβολής τους, υπονομεύοντας την ποιότητα και διευρύνοντας το εκπαιδευτικό χάσμα μεταξύ πλουσίων και φτωχών.
Επιπρόσθετα ο συνοδευτικός ιστότοπος PEER της έκθεσης παρακολουθεί και συγκρίνει τους κανονισμούς σε 211 εκπαιδευτικά συστήματα. Στον ιστότοπο αποκαλύπτεται ότι μόνο το 27% απαγορεύει ρητά την κερδοσκοπία στην πρωτοβάθμια και δευτεροβάθμια εκπαίδευση. Η Ελλάδα, δεν έχει κανονισμούς που να αποτρέπουν επιλεκτικές διαδικασίες εισαγωγής σε ιδιωτικά σχολεία, κάτι που ισχύει περίπου στις μισές χώρες του κόσμου. Επίσης, δεν έχει ποσοστώσεις που να ενισχύουν την πρόσβαση για τους μειονεκτούντες μαθητές σε ιδιωτικά σχολεία. Είναι χαρακτηριστικό ότι μόνο το 8% των χωρών ακολουθεί τέτοιες πρακτικές.
Μία από τις μεγαλύτερες δαπάνες των νοικοκυριών για την εκπαίδευση αποτελούν τα φροντιστήρια, και οι δαπάνες αυτές αυξάνονται σε πολλές χώρες, επιδεινώνοντας την ανισότητα. Στις μισές χώρες δε ρυθμίζεται η παροχή τέτοιων υπηρεσιών. Από τις υπόλοιπες, μία στις πέντε τις ρυθμίζει ως εμπορικές και όχι ως εκπαιδευτικές υπηρεσίες.
Η έκθεση καλεί στις χώρες να επιδείξουν μεγαλύτερη προσοχή στην παροχή δωρεάν εκπαίδευσης για όλους. Καλεί τις κυβερνήσεις να δώσουν μεγαλύτερη προσοχή στη δέσμευσή τους να παρέχουν 12 χρόνια δωρεάν εκπαίδευσης για όλους. «Η πανδημία έχει συμπιέσει τους οικογενειακούς προϋπολογισμούς, καθιστώντας τις δαπάνες για την εκπαίδευση όλο και πιο ασύμφορες για πολλούς. Χρειάζονται επειγόντως δίκαιοι μηχανισμοί χρηματοδότησης. Οι φτωχότεροι δεν πρέπει να τιμωρούνται επειδή δεν είναι σε θέση να πληρώνουν περισσότερα για την εκπαίδευσή τους», δήλωσε ο Μάνος Αντωνίνης, διευθυντής της Παγκόσμιας Έκθεσης για την Παρακολούθηση της Εκπαίδευσης.
Μέσα από την έκθεση προτρέπονται οι χώρες να συγκρίνουν τους ρυθμιστικούς κανονισμούς που εφαρμόζουν, όπως αυτοί παρουσιάζονται στον ιστότοπο PEER. Επίσης εισηγείται πέντε προτάσεις που θέτουν την ισότητα στο επίκεντρο των δράσεών τους:
«1. Να καταστεί η εκπαίδευση πραγματικά δωρεάν, καταργώντας τα κρυφά κόστη. Όλες οι κυβερνήσεις έχουν δεσμευτεί για δωρεάν, δημόσια χρηματοδοτούμενη πρόσβαση σε ένα έτος προσχολικής και 12 έτη πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης για όλα τα παιδιά και τους νέους. Η Ελλάδα αφιερώνει το 4% του ακαθάριστου εγχώριου προϊόντος της στην εκπαίδευση, ακριβώς στο ελάχιστο όριο που αποφασίστηκε το 2015.
2. Να καθιερωθούν πρότυπα ποιότητας που θα ισχύουν εξίσου για όλα τα κρατικά και μη κρατικά εκπαιδευτικά ιδρύματα. Παράλληλα συστήματα με διαφορετικές προσδοκίες, πόρους και συνθήκες εργασίας έχουν αρνητικές επιπτώσεις στην οικοδόμηση ενός συνεκτικού εκπαιδευτικού συστήματος για όλους τους μαθητές.
3. Να ενισχυθεί η ικανότητα της κυβέρνησης να παρακολουθεί και να επιβάλλει τους ρυθμιστικούς κανονισμούς. Στην πράξη, πολλοί κανόνες σχεδιάζονται ή εφαρμόζονται ανεπαρκώς. Οι κυβερνήσεις πρέπει να οικοδομήσουν μια σχέση εμπιστοσύνης με τους μη κρατικούς παρόχους, εξαλείφοντας την αυθαιρεσία στην εφαρμογή των κανόνων και προσφέροντας τα κατάλληλα κίνητρα για να λειτουργούν αποτελεσματικά όλα τα σχολεία προς όφελος των μαθητών.
4. Να ενθαρρύνουν την καινοτομία για το κοινό καλό και να φέρουν σε επαφή όλους τους φορείς που την αναπτύσσουν. Οι κυβερνήσεις θα πρέπει να συνεργάζονται με όλους τους φορείς για να συγκεντρώνουν και να αξιολογούν καλές εκπαιδευτικές πρακτικές, να παρέχουν πόρους που υποστηρίζουν την ανταλλαγή εμπειριών και να εφαρμόζουν πιλοτικά και να επεκτείνουν τις καλές πρακτικές.
5. Να προστατευθεί η εκπαίδευση από κατεστημένα συμφέροντα. Η διατήρηση της διαφάνειας και της ακεραιότητας της διαδικασίας της δημόσιας εκπαιδευτικής πολιτικής συμβάλλει στην προστασία των πιο μειονεκτούντων μαθητών. Οι κυβερνήσεις θα πρέπει να διεξάγουν ανοικτές και χωρίς αποκλεισμούς διαβουλεύσεις. Θα πρέπει να επιβληθούν κανόνες κατά των πρακτικών περιστρεφόμενων θυρών».
Παρά τις προτροπές της έκθεσης οι κυβερνήσεις πολλών χωρών δεν έχουν προχωρήσει σε αποτελεσματικά μέτρα για να υπάρχει παροχή δωρεάν υψηλής ποιότητας εκπαίδευση σ’ όλα τα παιδιά. Οι ιδιωτικές δαπάνες βρίσκονται σε υψηλά επίπεδα και ένα μεγάλο ποσοστό του οικογενειακού εισοδήματος δαπανάται για την αγορά εκπαιδευτικών υπηρεσιών. Η υποβάθμιση της δημόσιας εκπαίδευσης και η υποχρηματοδότησή της από κρατικούς πόρους φορτώνει επιπρόσθετα βάρη στους εργαζόμενους γονείς. Αυτό συμβαίνει σε χώρες όπως η Ελλάδα και η Κύπρος, οι οποίες δεν έχουν και τις απαραίτητες υποδομές για να στηρίξουν κοινωνικές πολιτικές στον εκπαιδευτικό τομέα. Στην Κύπρο πολλά παιδιά αναγκάζονται να εγκαταλείπουν το σχολείο, καθώς οι οικογένειες αδυνατούν να χρηματοδοτήσουν τις σπουδές τους. Σύμφωνα με τα στοιχεία της Στατιστικής Υπηρεσίας οι ιδιωτικές δαπάνες είναι ακόμη σε υψηλά επίπεδα.
Στα ύψη οι Ιδιωτικές εκπαιδευτικές δαπάνες στην Κύπρο
Πηγή: Στατιστική Υπηρεσία Κύπρου
Σε πολλές χώρες της Ευρώπης υπάρχουν φαινόμενα υψηλών ιδιωτικών δαπανών για την εκπαίδευση, ενώ σε κάποιες υπάρχουν θετικά δείγματα και περιορισμός της αύξησης των ιδιωτικών δαπανών.
Όταν απουσιάζουν οι Δημόσιες Εκπαιδευτικές Δαπάνες, εκτοξεύονται οι Ιδιωτικές, στις χώρες της Ευρώπης
Ιδιωτικές Εκπαιδευτικές Δαπάνες, Ευρωπαϊκές Χώρες (% στο Α.Ε.Π.)
Πηγή: Education at a glance: Educational finance indicators
Ενδιαφέρον
παρουσιάζουν τα στοιχεία για τις χώρες που έχουν να επιδείξουν καλά μαθησιακά
αποτελέσματα στις έρευνες TIMSS και PISA. Οι Ιδιωτικές Εκπαιδευτικές Δαπάνες στην Κύπρο, είναι υπερδιπλάσιες από άλλες χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Αυτό συμβαίνει σ' όλες τις βαθμίδες της εκπαίδευσης.
Υπερδιπλάσιες οι Ιδιωτικές Εκπαιδευτικές Δαπάνες στην Κύπρο
Πηγή: Education at a glance: Educational finance indicators
Από την άλλη τα στοιχεία για τις ιδιωτικές δαπάνες στις βιομηχανικά ανεπτυγμένες χώρες των G20, δείχνουν τάσεις για ιδιωτικοποίηση της εκπαίδευσης.
Ακριβό το Αγγλοσαξωνικό Εκπαιδευτικό Σύστημα
Ιδιωτικές Εκπαιδευτικές Δαπάνες, στις χώρες των G20, (% στο Α.Ε.Π.)
Πηγή: OECD, Education at a glance: Educational finance indicators
Η προσπάθεια για ιδιωτικοποίηση τομέων της εκπαίδευσης είναι εμφανής και στο κυπριακό εκπαιδευτικό σύστημα. Τους τελευταίους μήνες υπάρχει σε εξέλιξη προσπάθεια για την νομοθέτηση προνοιών που θα επιτρέπουν στον εκάστοτε Υπουργό να μεταφέρει παιδιά Προδημοτικής στα ιδιωτικά Νηπιαγωγεία, σε άλλες περιφέρειες, με τη χορηγία κουπονιών. Αντί να γίνουν επενδύσεις σε Δημόσια Νηπιαγωγεία, προωθούνται περιστασιακές διευθετήσεις για προώθηση χρηματοδότησης σε ιδιώτες. Οι εκπαιδευτικοί φορείς έχουν εκφράσει την εντονότατη διαμαρτυρία τους και καλούν την πολιτεία να επενδύσει στην Προδημοτική Εκπαίδευση σε μακροχρόνια βάση.
Διαμαρτυρία και θέσεις εκπαιδευτικών φορέων για την Προδημοτική και το Δημόσιο Σχολείο
# 3β
Σοβαρότατες κοινωνικές και εκπαιδευτικές συνέπειες από την μείωση των δαπανών στην Εκπαίδευση
Τα στοιχεία συνηγορούν στην άποψη πως βρισκόμαστε μπροστά σε μια προσπάθεια για υποβάθμιση της δωρεάν δημόσιας εκπαίδευσης. Η αδιαφορία και η υποχρηματοδότηση δημιουργεί πρόσφορο έδαφος αφενός να μπουν ιδιωτικές επιχειρήσεις στον εκπαιδευτικό χώρο και αφετέρου να φορτώνονται επιπλέον οικονομικά βάρη στις οικογένειες. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα ολοένα και μεγαλύτερα τμήματα του πληθυσμού να αποκλείονται από την ποιοτική εκπαίδευση. Αντίθετα από τις εισηγήσεις και τις προτροπές διεθνών οργανισμών, όπως η UNESCO, οι κυβερνήσεις πολλών χωρών δεν λαμβάνουν ουσιαστικά μέτρα για την αναβάθμιση της δημόσιας εκπαίδευσης. Αγνοούν τις εκθέσεις και δεν αναλαμβάνουν τις ευθύνες τους απέναντι στους πολίτες τους. Η εκπαίδευση σε πολλές χώρες γίνεται μια ακριβή υπηρεσία και ένα δικαίωμα που αμφισβητείται στην πράξη. Γίνεται προνόμιο για τους λίγους που διαθέτουν την οικονομική άνεση να πληρώσουν ή θα πρέπει να στερηθούν άλλα βασικά αγαθά και υπηρεσίες για να καλύψουν το κόστος της εκπαίδευσης.
Η υποχρηματοδότηση στην Εκπαίδευση οδηγεί σε αποτυχίες σε διεθνείς έρευνες στην Ανάγνωση, Μαθηματικά και Επιστήμη
Οι συνέπειες της μείωσης των κρατικών δαπανών στην εκπαίδευση, αντανακλώνται αρχικά σε δείκτες που αφορούν στην μάθηση των παιδιών. Αυτό δείχνουν τα αποτελέσματα διεθνών ερευνών στην Ανάγνωση, στα Μαθηματικά και στην Επιστήμη. Τα αποτελέσματα της έρευνας PISA του 2018 εμφανίζουν την Κύπρο να βρίσκεται σε χαμηλή θέση στην κατάταξη σε όλα τα θέματα. Επίσης, βρίσκεται μακριά και από τους στόχους που έχει θέσει η Ευρωπαϊκή Ένωση για τα κράτη μέλη της.
Αποτυχίες για την Κύπρο σε Ανάγνωση, Μαθηματικά, Επιστήμη
Βελτιωμένοι οι δείκτες για Νηπιακή και Πανεπιστημιακή - PISA 2018
Πηγή: Ευρωπαϊκή Επιτροπή, Education and Training Monitor 2021
Στην έκθεση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, «Education and Training Monitor 2021», αναφέρεται χαρακτηριστικά ότι: «Ένας σημαντικός παράγοντας πίσω από τους κύκλους μειονεκτημάτων που επηρεάζουν τους νέους στην ΕΕ είναι η διαγενεακή μετάδοση της εκπαιδευτικής επιτυχίας. Το οικογενειακό περιβάλλον ενός παιδιού παίζει σημαντικό ρόλο στην ανάπτυξη των δυνατοτήτων του και η έρευνα έχει δείξει ότι το οικογενειακό εισόδημα ή το κοινωνικοοικονομικό υπόβαθρο είναι καθοριστικός παράγοντας για την επίδοση των μαθητών. Ειδικότερα, τα νοικοκυριά με πιο περιορισμένους οικονομικούς πόρους δεν έχουν τα μέσα να επενδύσουν ουσιαστικά στις σχολικές και εξωσχολικές δραστηριότητες των παιδιών τους. Οι μειονεκτούντες νέοι μπορεί επίσης να αντιμετωπίσουν συστημική υποεπένδυση στο σχολείο, σε σύγκριση με τους νέους από πιο προνομιούχα υπόβαθρα, διαιωνίζοντας έτσι την ανισότητα. Οι εκπαιδευτικές πολιτικές μπορεί να αντισταθμίσουν εν μέρει τα μειονεκτήματα στα σχολεία. Τέτοιες πολιτικές μπορούν, για παράδειγμα, να παρέχουν περισσότερους εκπαιδευτικούς πόρους και προσωπικό για σχολεία σε μειονεκτικές περιοχές. Πίσω από την ιδέα της αύξησης των πόρων βρίσκεται η υπόθεση ότι εάν δοθούν περισσότεροι πόροι σε σχολεία με χαμηλές επιδόσεις και κατευθυνθούν σε μειονεκτούντες νέους, τότε το μορφωτικό επίπεδο και οι επιδόσεις αυτής της ομάδας μαθητών θα βελτιωθούν».
Η Κύπρος στην κορυφή της Ε.Ε. στα ποσοστά Σχολικού Εκφοβισμού
Οι συνέπειες της υποχρηματοδότησης και της συνεχούς μείωσης των εκπαιδευτικών δαπανών φαίνεται ότι δεν έχει αντίκτυπο μόνο στα μαθησιακά αποτελέσματα. Σύμφωνα με τα στοιχεία από τον Οργανισμό για την Συνεργασία και Ανάπτυξη (OECD) και την έρευνα PISA 2018, όπως αναφέρονται στην έκθεση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, τα παιδιά που έχουν χαμηλή επίδοση στην Ανάγνωση διατρέχουν αυξημένο κίνδυνο έκθεσης σε εκφοβιστική συμπεριφορά. Τα στοιχεία είναι ιδιαίτερα ανησυχητικά για την Κύπρο, καθώς η χώρα μας είναι στην πρώτη θέση στην κατάταξη, όσον αφορά σε εκφοβιστική συμπεριφορά απέναντι σε παιδιά με χαμηλή επίδοση στην Ανάγνωση. Στα συμπεράσματα της Έκθεσης για την Κύπρο αναφέρεται: «Η Κύπρος αναλαμβάνει δράση για την υποστήριξη των σχολείων στην πρόληψη του εκφοβισμού. Ωστόσο, δεν υπάρχει συστηματικός μηχανισμός παρακολούθησης της ευημερίας των μαθητών. Ένας στους τρεις μαθητές αναφέρει ότι δέχεται εκφοβισμό τουλάχιστον μερικές φορές το μήνα (μέσος όρος ΕΕ 22%) και πηγαίνει σε σχολεία όπου ο εκφοβισμός είναι ευρέως διαδεδομένος (ΟΟΣΑ, 2019γ). Οι μαθητές με χαμηλή ακαδημαϊκή επίδοση εκτίθενται περισσότερο σε συχνό εκφοβισμό (54,6%) από ό,τι με υψηλές επιδόσεις (21,1%) και η μείωση του εκφοβισμού και η βελτίωση της ευημερίας των μαθητών μπορεί να αυξήσει σημαντικά τα μαθησιακά αποτελέσματα (Ευρωπαϊκή Επιτροπή, 2020). Ούτε η κοινωνικοοικονομική κατάσταση ούτε το μεταναστευτικό υπόβαθρο φαίνεται να αποτελούν σημαντικούς παράγοντες εκφοβισμού, σε αντίθεση με το φύλο. Ένα πολύ μεγαλύτερο ποσοστό αγοριών (40,9% έναντι μέσου όρου της ΕΕ 24,4%) από ό,τι τα κορίτσια (27,2% έναντι του μέσου όρου της ΕΕ 19,7%) ανέφεραν ότι υφίστανται συχνά εκφοβισμό (ΟΟΣΑ, 2019). Όπως και σε άλλες χώρες, τα αγόρια στην Κύπρο χρησιμοποιούν περισσότερες σωματικές και λιγότερες έμμεσες μορφές εκφοβισμού από τα κορίτσια (ΟΟΣΑ, 2019)».
Ποσοστό παιδιών που εκτίθενται σε Σχολικό Εκφοβισμό
(Ανάλογα με την επίδοσή τους στην Ανάγνωση, Έρευνα PISA 2018)
Πηγή: Ευρωπαϊκή Επιτροπή, Education and Training Monitor 2021
Υψηλά τα ποσοστά εγκατάλειψης του σχολείου στην Κύπρο
Μια άλλη σημαντική παράμετρος και συνέπεια της μείωσης των εκπαιδευτικών δαπανών είναι η πρόωρη εγκατάλειψη της εκπαίδευσης και κατάρτισης. Σύμφωνα με τα στοιχεία της Eurostat και του OECD, τα ποσοστά που αφορούν την Κύπρο είναι ιδιαίτερα αυξημένα σε σχέση με το μέσο όρο της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Για τους Κύπριους πολίτες μάλιστα τα ποσοστά παραμένουν σχεδόν αμετάβλητα. Τα ποσοστά που αφορούν τους Ευρωπαίους πολίτες ή πολίτες από τρίτες χώρες, παραμένουν στα ίδια υψηλά επίπεδα (από το 2010 στο 2020), παρότι στην Ε.Ε. παρουσιάζουν μείωση.
Όπως αναφέρεται στα συμπεράσματα της Έκθεσης της Ευρωπαϊκής Επιτροπής: «Το 2020, το 11,5% των νέων 18-24 ετών δεν είχε ολοκληρώσει την ανώτερη δευτεροβάθμια εκπαίδευση, σε σύγκριση με 9,2% το 2019 (αύξηση 2,3 ποσοστιαίες μονάδες) και πάνω από τον μέσο όρο της ΕΕ 9,9% και τον στόχο σε επίπεδο ΕΕ (<9% έως το 2030). Το ποσοστό των νέων που εγκαταλείπουν πρόωρα την εκπαίδευση και την κατάρτιση μεταξύ των νέων που έχουν γεννηθεί στο εξωτερικό συνεχίζει να αυξάνεται: 26,8% το 2020 σε σύγκριση με 23,3% το 2019. Το ποσοστό των γηγενών ατόμων που εγκατέλειψαν πρόωρα το σχολείο παρέμεινε σχεδόν στο ίδιο επίπεδο με το προηγούμενο έτος, 4,9% το 2020 (4,8% το 2019). Το ποσοστό των αγοριών που εγκαταλείπουν πρόωρα την εκπαίδευση (15%) είναι σημαντικά υψηλότερο από αυτό των κοριτσιών (8,4%), αντιπροσωπεύοντας ένα χάσμα μεταξύ των φύλων 6,6 ποσοστιαίες μονάδες».
Πρόωρη
εγκατάλειψη της Εκπαίδευσης και Κατάρτισης στην Κύπρο
.jpg)
Πηγή: Ευρωπαϊκή Επιτροπή, Education and Training Monitor 2021
Στον πάτο της Ε.Ε. η Κύπρος, στις επενδύσεις για Έρευνα
Η μείωση των δαπανών δεν αφορά μόνο την εκπαίδευση, αλλά επεκτείνεται και στον ευρύτερο χώρο της έρευνας στην Κύπρο. Η χώρα μας κατατάσσεται στις τελευταίες θέσεις στις επενδύσεις στην Έρευνα, ανάμεσα στις Ευρωπαϊκές χώρες, σύμφωνα με στοιχεία που δημοσίευσε η Eurostat, η Ευρωπαϊκή Στατιστική Υπηρεσία. Παρόλη την ποσοστιαία αύξηση, τα τελευταία χρόνια, παραμένουμε μακριά από το μέσο όρο της Ε.Ε. και τους στόχους που έχουν τεθεί.
Πηγή: Eurostat
Τα δεδομένα από αξιόπιστες πηγές παρέχουν αρκετή τεκμηρίωση μιας ζοφερής εικόνας για την εκπαίδευση του τόπου μας. Είναι επείγουσα ανάγκη η πολιτεία να αντιμετωπίσει με σοβαρότητα και αποφασιστικότητα τα προβλήματα που αναδεικνύουν, τεκμηριωμένα, όλες οι διεθνείς εκθέσεις. Να εισακούσει τις προτροπές των διεθνών οργανισμών για παροχή υψηλού επιπέδου εκπαίδευσης σ’ όλα τα παιδιά.